Tıp dilinde enüreis olarak isimlendirilen rahatsızlık, halk arasında alt ıslatma olarak bilinir. Çocuklarda görülen gece alt ıslatma durumu enüreis nokturna, hem gece hem gündüz görülen alt ıslatma ise enüreis diurna olarak ifade edilir. Çocuklarda alt ıslatma durumunda çoğunlukla sadece gece yatağı ıslatma dışında başka belirti veya komplike bir durum gözlenmez. Komplike bir tip geliştiyse eğer, gündüzleri ani sıkışma hissi, idrar kaçırma, kronik kabızlık ve sık sık idrara gitme gibi belirti tablosu görülebilir.  

Çocuklarda Alt Islatma (Enürezis) Nedir?

Üriner inkontinans olarak tıp dilinde ifade edilen idrar kaçırma, çocuklarda oldukça yaygın bir sorundur. 5 yaşındaki çocukların yaklaşık %15’i idrarlarını tutmakta zorluk yaşayabilir. Bu çocukların büyük bir kısmı enürezis nokturna olarak bilinen gece alt ıslatma problemi ile karşı karşıya kalır. 

6 yaşındaki çocuklarda idrar kaçırma oranı %13’e düşerken, 7 yaşındaki çocuklarda bu oran %10’a kadar geriler. Yaş ilerledikçe, idrar kaçırma sorunu yaşama sıklığı da azalır. 15 yaş ve üzerindeki kişilerde ise bu sorunun görülme oranı genellikle %1-2 seviyelerine düşer.

Enürezis kelimesi, alt ıslatma sorunu olarak bilinen tıbbi bir terimdir. Çocuklarda alt ıslatma, genellikle gece altına kaçırma veya hem gece hem de gündüz alt ıslatma şeklinde ortaya çıkar ve farklı türlerde olabilir.

-Enürezis Nokturna (Gece Altına Kaçırma): Gece altına kaçırma probleminde çocuklar genellikle gece uykusunda idrarını tutamaz ve altına kaçırır. Bu durum özellikle çocukluk döneminde görülür ve çocuk büyüdükçe kendiliğinden geçebilir.

-Enürezis Diurna (Gündüz ve Gece Altına Kaçırma): Bu problemde ise çocuk hem gündüz hem de gece idrarını tutamaz ve altına kaçırır. Bu durum daha nadir görülür.

Enürezis, monosemptomatik ve non-monosemptomatik olarak iki ana kategoriye ayrılabilir:

-Monosemptomatik Enürezis: Bu durumda, alt ıslatma dışında idrar yolu veya mesane fonksiyonunda herhangi bir sorun veya semptom görülmez. Monosemptomatik enürezis iki alt kategoriye ayrılabilir.

• Primer Monosemptomatik Enürezis: Bu alt ıslatma probleminin sürekli olduğu ve çocuğun ya da yetişkinin yaşamının bir parçası haline geldiği durumdur.
• Sekonder Monosemptomatik Enürezis: Sekonder durumunda, en az 6 ay boyunca alt ıslatma sorunu olmayan bir dönemi takiben idrar kaçırma probleminin yeniden başlamasıdır. Bu durum bazen başka bir sağlık sorununun sonucu olabilir.

-Non-Monosemptomatik Enürezis: Bu durumda alt ıslatma sorunu dışında diğer semptomlar veya idrar yolu sorunları da görülür.

Enürezis, birçok farklı nedenle ilişkilendirilebilir ve tedavi edilebilir bir durumdur. Tedavi seçenekleri, altta yatan nedenlere, yaşa ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişebilir. 

Çocuklarda Alt Islatma Nedenleri

Alt ıslatma (enürezis), altın ıslak tutulmasının yaşla uygun olmayan bir şekilde devam etmesi durumudur. Altta yatan faktörler genellikle organik olmayan nedenlere dayanır.

Genetik Faktörler: Aile geçmişi alt ıslatma riskini artırabilir. Her iki ebeveyni enüretik olan çocuklarda risk daha yüksektir.

Uyanma Bozuklukları: Bazı çocuklar gece uyanma konusunda sorun yaşayabilirler. Uykusuzluk veya uyanma güçlüğü yaşayan çocuklar, alt ıslatma riski altındadır.

Hormonal Faktörler: Antidiüretik hormon (ADH) düzeyinin düşük olması gece idrar yapma sıklığını artırabilir ve alt ıslatma riskini artırabilir.

Mesane ile İlgili Faktörler: Mesane kapasitesi, işeme kontrolü ve mesane kaslarının koordinasyonu gibi faktörler alt ıslatma üzerinde etkili olabilir.

Organik nedenlerle ilişkilendirilen alt ıslatma vakaları daha nadirdir ve %2-3 oranında görülür. Bu organik nedenlerde görülen problemler ve semptomlardan bazıları şunlardır:

• Bozulmuş İşeme Fonksiyonu: Mesane veya idrar yollarının işeme işlevlerinde sorunlar, alt ıslatmaya yol açabilir.
• İdrar Yolu Enfeksiyonu: İdrar yolu enfeksiyonları bazen alt ıslatma sorunlarına neden olabilir.
• Üretrada Tıkanıklık: Üretra tıkanıklıkları, idrarın düzgün bir şekilde atılamamasına yol açabilir.
• Ektopik Üreter: Üreterin normal yerinde olmayışı (ektopik üreter), çocuklarda idrarın kontrolünü zorlaştırabilir.
• Uyku Apnesi: Uyku sırasında solunum problemleri yaşayan çocuklar, alt ıslatma riski altındadır.
• Şeker Hastalığı: Diyabet, bazı alt ıslatma vakalarının nedeni olabilir.
• Şekersiz Şeker Hastalığı (Diabetes Insipidus): Bu nadir bir durumdur. Ancak aşırı susuzluk ve idrar yapma ile karakterize olduğundan dolayı alt ıslatmaya yol açabilir.
• Hipertiroidizm: Tiroid bezinin aşırı aktif olması, alt ıslatma sorunlarına neden olabilir.

Altını Islatma Çocuklarda En Çok Hangi Yaş Aralığında Görülür?

Farklı fiziksel ve psikolojik etmenlerden kaynaklanabilen alt ıslatma sorunları, çocuklarda her yaşta görülebilir. Özellikle gece alt ıslatma sorunu, 5 yaş ve üzeri çocukların %15-20’sinde görülebilir bir problemdir. Gündüz işeme sorunları ise okul çağındaki her 5 çocuktan birinde rastlanabilir. 4 yaş alt ıslatma sorunu, çocuklarda gündüz idrar kaçırma bakımından normal bir sürece işaret edebilir. 5 yaş alt ıslatma sorunu da oldukça normaldir. Ancak 6 yaşından itibaren çocukların idrarını tutması beklenir. 6 yaş alt ıslatma probleminde bir uzmandan destek alınması tavsiye edilir. 

Gece Alt Islatma ile Gündüz Alt Islatma Arasındaki Farklar 

Yaş grupları, zaman dilimi, fizyolojik faktörler, tedavi yöntemleri gibi değişenler, gece veya gündüz alt ıslatma sorunlarının temel farklılıklarıdır.

Gece alt islatma (enuresis nocturna) ve gündüz alt islatma (enuresis diurna) arasındaki temel farklar şunlardır:

Yaş Grupları

Gece alt ıslatma, 5 yaşın üzerindeki çocuklarda daha yaygın olarak görülür. Gündüz alt ıslatma ise özellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda yaygın bir problemdir.

Zaman Dilimi

Gece alt ıslatma durumu, genellikle gece uykusu sırasında meydana gelir. Çocuklar gece yatağını ıslatır ve bu duruma gece alt ıslatma denir. Gündüz saatlerinde meydana gelen idrar kaçırma ise gündüz alt ıslatma kategorisinde incelenir.

Fizyolojik Faktörler

Gece alt ıslatma, çoğunlukla çocukların gece uyurken idrar kesesinin kontrolünün eksik olduğu bir durum olarak kabul edilir. Gece alt ıslatma ile farklı bir fizyolojik nedene bağlı olan gündüz alt ıslatma durumunda çocukların idrar kesesi kaslarının yeterince gelişmediği veya kontrol etme becerisinin oluşmadığı bir sorun olarak ortaya çıkabilir.

Nedensel Farklılıklar

Genetik faktörler, uyku derinliği, idrar kesesi kapasitesi ve antidiüretik hormon üretimi gibi birçok neden gece alt ıslatmaya neden olabilir. Gündüz alt ıslatmada ise fizyolojik, psikolojik veya çevresel faktörler, gündüz idrar kaçırmanın nedenlerinden biri olabilir. Mesane enfeksiyonları veya idrar yolu problemleri gibi sağlık sorunları da gündüz alt ıslatmanın nedenleri arasında yer alabilir.

Tedavi Farklılıkları

Gece alt ıslatma tedavisi, davranış terapisi, idrar alışkanlıklarını düzenleme, ilaç tedavisi ve idrar kesesi eğitimi gibi bir dizi yöntemlerle sürdürülür. Gündüz alt ıslatma tedavi yöntemleri ise sorunun altta yatan nedenleri araştırılarak çözüm yolu belirlenir. İlaçlar, idrar eğitimi ve çocuğun psikolojik destek alması gibi yöntemler kullanılabilir.

Her iki durumda da çocuğun yaşına, semptomlarına ve nedenlerine bağlı olarak tedavi yaklaşımı değişebilir.

Gece İdrar Alarmı Nedir?

Özellikle sabahları idrar kaçırma ve uyanma sorunu yaşayan çocuklarda oldukça etkili bir yöntemdir. İdrar alarmı, çocuğun idrar yaptığında alarmın çalmasını sağlayan bir yöntemdir. Bu alarm sistemiyle çocuğun uyanma alışkanlığı kazandırılmasına yardımcı olunur. Bu tedavi yönteminin başarı şansı genellikle %65 ila %75 arasındadır.

Altını Islatan Çocuklara Ebeveyn Yaklaşımı Nasıl Olmalıdır?

Çocuklarda alt ıslatma probleminde ebeveyn yaklaşımı oldukça önemlidir. Çocuğunun alt ıslatma sorununu tedavi etmek ve destekleyici olmak için uygulayabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:

• Çocuğunuza alt ıslatmanın onun bir hatası olmadığını söyleyebilir ve tedavi ile birlikte bu sorundan kurtulabileceğini açıklayan bir konuşma yapabilirsiniz.
• Tuvalet eğitimi gece alt ıslatma konusunda oldukça faydalı bir yaklaşımdır. Çocuğunuza uyumadan önce tuvalete gitmesi konusunda nazikçe uyarabilir ve onu teşvik edebilirsiniz.
• Uyuma vaktinden önce belirli aralıklarla tuvalet rutinleri oluşturmalısınız. Bu alışkanlık sayesinde mesane eğitimini kolaylaştırabilirsiniz.
• Çocuğunuzu sabah ve gece rutinlerinde uygulaması için temizlik alışkanlığı kazandırmalısınız. Bu rutini onu aşağılamadan ve cezalandırmadan yapmalısınız.

Çocuklarda Alt Islatma Tedavisi

Destekleyici tedavi, alarm tedavisi, ilaç tedavisi ve psikoterapi, çocuklarda alt ıslatma tedavisinde uygulanan yöntemlerdir.

Destekleyici Tedavi

Tedaviye başlama yaşı genellikle okula başlama yaşıdır. Çoğunlukla 5 yaşından önce tedaviye başlanmaz. Erken tedavi önemlidir, çünkü tedaviye geç başlamak sosyal ve psikolojik sorunlara yol açabilir. Bu nedenle çocuğunuzun alt ıslatma sorunu varsa, tedaviye en kısa sürede başlamak önemlidir.

Tedavi sürecinde çocuğunuzun günlük sıvı alımı düzenlenmelidir. Özellikle akşam saatlerinde sıvı alımı kısıtlanmalıdır. Kola, kafein içeren içecekler, çay, kalsiyum içeren yiyecekler ve tuzlu gıdalar yasaklanmalıdır. Çünkü bu tür yiyecekler ve içecekler idrar sorunlarını artırabilir.

Eğer çocuğunuz kabızlık sorunu yaşıyorsa, beslenme rutini düzenlenmeli ve gerektiğinde ilaç tedavisi başlanmalıdır. Kabızlık alt ıslatma ve idrar sorunlarını kötüleştirebilir. Bu nedenle bu sorunun tedavi edilmesi gerekir.

Ayrıca çocuğunuzun uzun süre televizyon izlemesine veya bilgisayar oyunları oynamasına izin vermemeye çalışmalısınız. Bu tür aktiviteler çocuğun dikkatini tuvalet eğitimine odaklamasını engelleyebilir.

Evde ve okulda, çocuğunuzun düzenli olarak işemesini sağlamalısınız. 2 saatte bir tuvalete gitmesini teşvik etmelisiniz. Ayrıca yatmadan önce mutlaka tuvalete gitmesini sağlamalı ve yattıktan 2 saat sonra tekrar uyandırarak tuvalete gitmesini teşvik edebilirsiniz. Bu, tuvalet alışkanlığını geliştirmesine yardımcı olabilir. Destekleyici tedavide bir alt ıslatma çizelgesi yapmak da oldukça faydalı olacaktır. Çocuğunuzun ıslak ve kuru geçirdiği geceleri bir takvime işleyerek takip etmelisiniz.

Alarm Tedavisi

Çocukların uyanama sorunu nedeniyle alt ıslatma sorunu yaşadığında alarm etkili olur. Çocuk idrarını altına yaptığından alarm çalarak uykusundan uyanır ve tuvalete hemen gidebilir. Bu alarm ile zamanla doğru bir alışkanlık kazanır. Alarm tedavisine yaklaşık 6 ay devam edilmelidir. Alarm tedavisinde ailelerin uyumsuz olması tedavideki başarı oranını düşürebilir. 

İlaç Tedavisi

Alt ıslatma tedavisinde desmopresin, trisiklik antidepresanlar ve antikolinerjik ilaçlar kullanılabilmektedir. Desmopresin, idrar miktarını azaltan bir ilaçtır ve tablet, ağızda eriyen ve sprey formunda bulunabilir. Bu ilaç, hastaya yatmadan yarım saat önce verilmelidir ve uzun süreli kullanımda güvenlidir. Ancak hastaların sıvı kısıtlaması kurallarına uyduğundan emin olmaları önemlidir. Bu hastalar akşamları mutlaka sıvı alımını sınırlamalıdır.

Psikoterapi

Eğer alt ıslatma sorunu psikolojik kökenliyse ve çocukta sosyal ve psikolojik problemlere yol açması muhtemel ise psikoterapi alınması faydalı olacaktır. 

Çocuklarda alt ıslatma sorununun tanısı ve tedavisi için öncelikle çocuğun ilk kez mi yoksa her zaman mı altını ıslattığını tespit etmek gerekir. Çocuğun alt ıslatma probleminin ne zaman başladığını tespit etmek, tanı ve tedavide ayrıcı bir etkiye sahiptir. 

Eğer çocuk başından beri idrar kaçırıyorsa, bu durum primer enürezis olarak adlandırılır. İdrar kontrolü saha önce kazanılmışsa ve sonradan kaybedilmişse, bu durum ise sekonder enürezis olarak tanımlanır. Bu ayrım, tedavi yaklaşımını belirlemede önemlidir.

Enürezis tanısı koymak için, idrar kaçırma durumunun en az 3 ay boyunca haftada 2 kez veya daha sık tekrarlanması gerekmektedir. Ayrıca klinik açıdan belirgin bir sorun olmalıdır. Tanı ve tedavi için alt ıslatma durumunun toplum ve işlevsellik bakımından bozulmalara yol açması da oldukça etkendir.